Dziedziniec zamku Radziwiłłów w Nieświeżu.
Rodzina Radziwiłłów nabyła Nieśwież w 1533 r. Pierwszymi
właścicielami byli Mikołaj Radziwiłł i jego brat Jan. Wcześniej ów zamek,
wybudowany w średniowieczu, należał do rodziny Kiszków. W 1551 r. tutaj zostały
sprowadzone radziwiłłowskie archiwa, a w 1586 r. cały majątek został zamieniony
w ordynację.
W 1582 marszałek wielki litewski Mikołaj Krzysztof
Radziwiłł (Sierotka) na ruinach dawnych fortyfikacji rozpoczął budowę
monumentalnego renesansowo-barokowego zamku na planie kwadratu, projektu Jana
Marii Bernardoniego. Budowla została ukończona w 1604, z wyjątkiem galerii,
które dobudowano pół wieku później. Na jej 4 narożnikach zostały stworzone
ośmiokątne wieże. Zespół pałacowy był przebudowywany i odbudowywany wiele razy
na przestrzeni wieków - w duchu klasycyzmu, neogotyku, modernizmu.
Po raz pierwszy pałac został obrabowany przez Rosjan w
1657 roku. W 1706 podczas III wojny północnej, armia króla szwedzkiego Karola
XII zajęła posiadłość i zniszczyła fortyfikacje. Kilka lat później
Radziwiłłowie sprowadzili niemieckich i włoskich architektów, którzy znacznie
odnowili i powiększyli zamek.
Ciekawą postacią zamieszkująca dobra nieświeskie był
Karol Stanisław Radziwiłł (Panie Kochanku), przeciwnik Stanisława Augusta
Poniatowskiego, znany z przepychu i rozpustnego życia. Antoni Zaleski
udekorował żółte fasady budynku barokowymi stiukami. Zrekonstruowano
XVI-wieczne bramy zamkowe, a dwupoziomową wieżę strażnicy zwieńczono hełmem. W
ten sposób trzy oddzielne budowle otaczające centralny dziedziniec zostały
połączone w jedną całość.
Kolejne rabunki rękami rosyjskich najeźdźców miały
miejsce podczas konfederacji barskiej. W 1770 r. zamek został zajęty przez
Rosjan, a Radziwiłłowie zostali wygnani. Nieco później ich archiwa zostały
przewiezione do Petersburga (gdzie znajdują się do dziś), a większość zebranych
w pałacu dzieł sztuki została podzielona między rosyjskich szlachciców.
Opuszczone przez rodzimych właścicieli i okupantów dobra nieświeskie zaczęły
popadać w ruinę. Pomiędzy 1881 a 1886 r. posiadłość powróciła w ręce
Radziwiłłów i nastąpiła gruntowna renowacja dokonywana przez księcia Antoniego
Radziwiłła i jego francuską żonę Marię de Castellane. Oni także zaprojektowali
park o charakterze krajobrazowym w stylu angielskim. Posiada on powierzchnię
ponad 1 km².
Rosjanie po raz kolejny wyciągnęli ręce po polskie skarby
narodowe po 1812 roku, w odwecie za udział ówczesnego ordynata Dominika
Hieronima Radziwiłła w wyprawie na Moskwę (stał na czele własnego pułku jazdy).
Kolejny wielki cios dla obrazów, mebli, wyposażenia wojennego i innych bogatych
eksponatów przyniosła I wojna światowa.
Fragment sali jadalnej.
Fragment saloniku.
W dwudziestoleciu międzywojennym nieświeski zamek
zasłynął ze spotkania marszałka Józefa Piłsudskiego z polskimi arystokratami,
manifestując chęć współpracy z kołami ziemiańskimi. Do tego spotkania
doprowadził m.in. Stanisław Mackiewicz, który tak opisywał wnętrza zamku w
Nieświeżu: "Olbrzymie zamczysko składało się z sal ozdobionych setkami
radziwiłłowskich portretów, setkami zbroi i rozwieszonymi pasami słuckimi (...)
jedynym oświetleniem były świece. Światła tych świec, niespokojne i nastrojowe,
kładły się na kolorach odwiecznych portretów. odbijały się blaskami w
zbrojach". W tym czasie na zamku znajdowało się około 2.000 kompletów
zbroi, setki bezcennych obrazów, kolekcji przeróżnych eksponatów, pamiątki
rodzinne Radziwiłłów. Po zakończeniu II wojny światowej Radziwiłłowie i inni
Polacy z Kresów Wschodnich zostali wygnani z ziemi ojczystej. Nieśwież został
wcielony do Białorusi, władze białoruskie przekształciły wspaniałą rezydencję
Radziwiłłów w sanatorium. Zamek był sukcesywnie ograbiany i niszczony (podobnie
poczyniono z wielowiekowym parkiem), z dawnych wspaniałości sztuki europejskiej
i bogatego wystroju wewnętrznego zostało zaledwie kilka pieców i kominków, oraz
gdzieniegdzie "strzępy" przedwojennego parkietu.
W 1994 r. zespół zamkowy został uznany za narodowy pomnik
historii i kultury przez władze białoruskie. W 1997 roku rozpoczęto restaurację
zamku. W 2001 r. zespół zamkowy został przekazany Narodowemu Muzeum-Rezerwatowi
Historyczno-Kulturalnemu Nieśwież. W 2005 r. dzięki wielkim wysiłkom i
inicjatywie m.in.Polaków, architektoniczny, rezydencjalny i kulturalny zespół
rodu Radziwiłłów został zapisany na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Brama nieświeskiego zamku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz