Stanisławowski ratusz przed przebudową.
Stanisławów - miasto zostało założone 7 maja 1662 r. na gruntach wsi
Zabłotów w widłach rzeki Bystrzycy (Nadwórniańskiej i Sołotwińskiej) przez
Andrzeja Potockiego, który nadał mu nazwę Stanisławów na cześć swego ojca
Stanisława Rewery Potockiego (lub pierworodnego syna Stanisława). Lokację
zatwierdził król Jan Kazimierz 14 sierpnia 1663 we Lwowie. Pierwotnie pomyślany
jako twierdza do obrony Rzeczypospolitej przed najazdami Tatarów. Potoccy ze
Stanisławowa uczynili jedną z siedzib swojego rodu i nadali miastu herb ozdobiony
rodowym herbem Potockich Pilawa.
Już w 1662 Andrzej Potocki ufundował budowę świątyni
rzymskokatolickiej pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, św. Andrzeja i św.
Stanisława, zastępując tym samym dotychczasowy kościół drewniany. W 1669
świątynia została podniesiona do godności kolegiaty. W kolejnych latach dzięki
życzliwości Potockiego swoich świątyń doczekali się również katoliccy Ormianie
(budowa w latach 1663-1664), Żydzi (budowa bożnicy), oraz prawosławni (budowa w
1667). W 1669 Potocki założył w mieście szkołę tzw. Kolonię Akademicką po
auspicjami Akademii Krakowskiej. Od 1672 roku, czyli od upadku Kamieńca
Podolskiego, forteca stanisławowska wraz z pobliskim Haliczem przejęła na
siebie ciężar obrony południowo-wschodnich granic Rzeczypospolitej. Turcy już w
roku 1676 oblegali mury Stanisławowa, który obronił się, ale kosztem ogromnych
zniszczeń, stąd decyzja sejmu warszawskiego z roku 1677 o zwolnieniu go z
podatków. W latach 1679-1682 pod kierunkiem Karola Bonowego odnowiono i
umocniono fortyfikacje. W 1695 syn „Rewery” Józef Potocki ufundował nowy ratusz
na planie krzyża w miejsce starego wzniesionego przez ojca w 1666. W latach
1715-1729 wzniesiono z fundacji Potockich kościół i klasztor dla jezuitów.
W 1767 roku w Stanisławowie powstał browar w nowo
wybudowanym ogromnym barokowym gmachu w którym do dziś dnia warzy się piwo.
Plac Franciszka.
Wnętrze stanisławowskiej kolegiaty.
Stanisławów na sejmikach halickich bywał nazywany głową
całego Pokucia. Rozbudowany w epoce baroku, nazywany był czasami „małym
Lwowem”. Stanowił również ważny ośrodek kultury ormiańskiej w Polsce. W
tamtejszym kościele ormiańskim znajdował się do 1946 cudowny obraz Matki
Boskiej Łaskawej (po wojnie przewieziony do Gdańska).
Po pierwszym rozbiorze Polski (1772) miasto zostało
wcielone do monarchii Habsburgów, pozostawało pod zaborem austriackim na
terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918). Austriacy
zburzyli fortyfikacje miasta (fragmenty przetrwały do dnia dzisiejszego),
zrujnowali zamek a pałac zamienili na szpital.
W 1782 w mieście powstał Cmentarz Sapieżyński. Był ona
najstarszym polskim cmentarzem na Kresach Wschodnich. W okresie Ukraińskiej SRR
został niemal doszczętnie wyburzony (zachowało się zaledwie 9 nagrobków) na
początku lat 80 XX w.
W 1880 roku w mieście było 18.626 mieszkańców – 9.734
Polaków, 6.998 Żydów i Niemców, 1.643 Rusinów i 42 Czechów.
Od 1 listopada 1918 do maja 1919 miasto było pod
administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, było siedzibą władz władz
centralnych ZURL. Od maja 1919 do 14 marca 1923 znajdowało się pod
administracją tymczasową Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję
pokojową 25 czerwca 1919. Suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej
Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923. W okresie II Rzeczypospolitej
Stanisławów był trzecim co do wielkości miastem dawnego zaboru austriackiego.
Stanisławowski ratusz po przebudowie w 1932 r.
Gmach Dyrekcji Kolejowej w Stanisławowie.
Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 (de iure) w
granicach Polski (stolica województwa stanisławowskiego i siedziba powiatu). 14
czerwca 1924 roku do Stanisławowa włączono miasto Knihinin. W 1931 liczył około
60 000 mieszkańców. W 1928 założono w mieście cmentarz katolicki „u Spuziaka”. W
okresie II RP w mieście funkcjonował m.in. polski Teatr Pokucko-Podolski.
Hotel "Warszawa".
Kamienica przy ul. Batorego.
Po konferencji jałtańskiej (4-11 lutego 1945) Tymczasowy
Rząd Jedności Narodowej, wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń, podpisał 16
sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za
wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy, zawarte pomiędzy
PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. Na skutek tej umowy Stanisławów został
włączony do ZSRR jako część Ukraińskiej SRR, a jego polską ludność wysiedlono,
głównie na Ziemie Zachodnie.
W 1962 roku miasto otrzymało nazwę Iwano-Frankiwsk. Obecnie Komisja Standaryzacji
Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej uznaje nazwę
Stanisławów jako egzonim wariantowy polskiej nazwy tego miasta.
---------------------------------------
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz