Ludwik Antoni Birkenmajer (ur. 18 maja 1855 w Lipsku,
powiat lubaczowski, zm. 20 listopada 1929 w Krakowie) – polski historyk nauki,
fizyk, astronom, pedagog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pochodził z
rodziny o korzeniach niemieckich, osiadłej w Polsce w czasie wojen
napoleońskich; był synem Józefa Hermana i Petroneli ze Stefanowskich. Kształcił
się w Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie (1865-1873), następnie
studiował na Uniwersytecie Lwowskim fizykę i matematykę (do 1878). Uzupełniał
studia na uniwersytecie w Wiedniu (1879-1880). W 1879 obronił doktorat na
Uniwersytecie Lwowskim na podstawie pracy O ogólnych metodach całkowania
funkcyj algebraicznych i przestępnych. Od 1878 przez kilkadziesiąt lat był
nauczycielem matematyki i fizyki w gimnazjum rolniczym w Czernichowie koło
Krakowa. W 1897 dzięki wysokim osiągnięciom naukowym mianowano go profesorem na
Uniwersytecie Jagiellońskim, z którym pozostał związany do końca życia.
Był na uniwersytecie początkowo profesorem nadzwyczajnym, od 1919 profesorem zwyczajnym; kierował Katedrą Historii Nauk Ścisłych, wykładał historię matematyki, fizyki, astronomii i geografii fizycznej. W 1893 został powołany na członka-korespondenta AU, w 1927 – członka czynnego PAU. W 1901 był w gronie założycieli Komisji Bibliograficznej AU, w latach 1910-1913 pełnił funkcję sekretarza Komisji Historii Nauk Matematyczno-Przyrodniczych AU a następnie PAU (krótko przed śmiercią został przewodniczącym tej komisji). Był również członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Oksfordzie. W 1923 brał aktywny udział w obchodach rocznicowych 450-lecia urodzin Kopernika, wygłosił wówczas serię odczytów, m.in. w Krakowie, Toruniu, Poznaniu i Warszawie.
Przeprowadził analizę dzieła Kopernika O obrotach sfer niebieskich; doszedł do wniosku, że teoria heliocentryczna powstała przed poznaniem przez Kopernika dzieła Ptolemeusza Almagest. Opracował materiały biograficzne z życia Kopernika do 1500, a także odkrył nieznany wcześniej list astronoma do króla Zygmunta Starego w sprawie zakonu krzyżackiego. Zajmował się również dorobkiem naukowym Marcina z Olkusza. Opracował historię geodezji i grawimetrii. Przygotował do druku m.in. Misura universale Tito Livio Burattiniego (1897), Geometrię praktyczną Marcina Króla z Żurawicy (1895), Commentariolum super theoreticas planetarum Wojciecha z Brudzewa (1900). Ponadto w pracy naukowej zajmował się fizyką teoretyczną, astronomią, funkcjami algebraicznymi i geofizyką.
W 1883 zdobył nagrodę konkursową AU w dziedzinie geometrii. Był m.in. odznaczony szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej oraz Krzyżem Komadorskim Orderu Odrodzenia Polski (1924).
Był protoplastą znanej rodziny uczonych. Ożenił się z Zofią, córką Franciszka Karlińskiego, profesora astronomii UJ (odziedziczył po teściu zbiór książek matematycznych i fizycznych); synami Ludwika i Zofii byli Aleksander Ludwik (historyk kultury i nauk ścisłych, bibliotekoznawca), Józef (poeta, tłumacz, historyk literatury) i Wincenty (nauczyciel polonista, taternik), wnukiem – Krzysztof Birkenmajer (profesor geologii).
Był na uniwersytecie początkowo profesorem nadzwyczajnym, od 1919 profesorem zwyczajnym; kierował Katedrą Historii Nauk Ścisłych, wykładał historię matematyki, fizyki, astronomii i geografii fizycznej. W 1893 został powołany na członka-korespondenta AU, w 1927 – członka czynnego PAU. W 1901 był w gronie założycieli Komisji Bibliograficznej AU, w latach 1910-1913 pełnił funkcję sekretarza Komisji Historii Nauk Matematyczno-Przyrodniczych AU a następnie PAU (krótko przed śmiercią został przewodniczącym tej komisji). Był również członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Oksfordzie. W 1923 brał aktywny udział w obchodach rocznicowych 450-lecia urodzin Kopernika, wygłosił wówczas serię odczytów, m.in. w Krakowie, Toruniu, Poznaniu i Warszawie.
Przeprowadził analizę dzieła Kopernika O obrotach sfer niebieskich; doszedł do wniosku, że teoria heliocentryczna powstała przed poznaniem przez Kopernika dzieła Ptolemeusza Almagest. Opracował materiały biograficzne z życia Kopernika do 1500, a także odkrył nieznany wcześniej list astronoma do króla Zygmunta Starego w sprawie zakonu krzyżackiego. Zajmował się również dorobkiem naukowym Marcina z Olkusza. Opracował historię geodezji i grawimetrii. Przygotował do druku m.in. Misura universale Tito Livio Burattiniego (1897), Geometrię praktyczną Marcina Króla z Żurawicy (1895), Commentariolum super theoreticas planetarum Wojciecha z Brudzewa (1900). Ponadto w pracy naukowej zajmował się fizyką teoretyczną, astronomią, funkcjami algebraicznymi i geofizyką.
W 1883 zdobył nagrodę konkursową AU w dziedzinie geometrii. Był m.in. odznaczony szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej oraz Krzyżem Komadorskim Orderu Odrodzenia Polski (1924).
Był protoplastą znanej rodziny uczonych. Ożenił się z Zofią, córką Franciszka Karlińskiego, profesora astronomii UJ (odziedziczył po teściu zbiór książek matematycznych i fizycznych); synami Ludwika i Zofii byli Aleksander Ludwik (historyk kultury i nauk ścisłych, bibliotekoznawca), Józef (poeta, tłumacz, historyk literatury) i Wincenty (nauczyciel polonista, taternik), wnukiem – Krzysztof Birkenmajer (profesor geologii).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz